Vi
Bu sayfa Bursa ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için Bursa (il) sayfasına bakınız.
| Bursa | |
|---|---|
Şehir | |
Sırayla: Nilüfer Çayı, Uludağ teleferik, Yeşil Cami, Koza Han, Irgandı Köprüsü ve Cumhuriyet Caddesi | |
 Bursa'nın Türkiye'deki konumu | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Bursa |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Alinur Aktaş (AK Parti) |
| Rakım | 155 m |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TRS) |
| Alan kodu | 224 |
| Plaka kodu | 16 |
Resmî site | |
| Tür | Kültürel |
| Kriter | i, ii, iv, vi |
| Belirleme | 2014 (38. oturum) |
| Parçası | Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu |
| Referans no. | 1452 |
| Ülke |  Türkiye |
| Bölge | Asya |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Bursa (Yunanca: Προῦσα Prussa, Latince: Prusa), Türkiye'de Bursa ilinin merkezi olan şehirdir.
Ekonomik açıdan Türkiye'nin en gelişmiş kentlerinden biri olan Bursa doğal ve tarihsel zenginlikleriyle de önem taşır. Bursa'da en çok Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş dönemine ait tarihi eserlerin bulunmasının sebebi ise, Bursa'nın Osmanlı Devletinin ilk başkenti olmasıdır. Bursa alışveriş merkezleri, parkları, müzeleri ve çarşısıyla bölgede öne çıkar. Ayrıca Bursa Marmara bölgesinin İstanbul'dan sonra gelen ikinci büyük şehridir. Türkiye'nin en önemli birkaç sanayi kentinden biridir. Şehir İstanbul'dan sonra en büyük ikinci ihracatı gerçekleştirmektedir. Şehrin futbol takımı Bursaspor 2009-10 sezonunda Süper Lig şampiyonudur.
Bursa, sanayi istatistiklerine göre Türkiye'nin en büyük sanayi kenti ve otomotiv üretim merkezidir. CNN International tarafından Türkiye'nin Detroit'i yakıştırması yapılmıştır. Tofaş-Fiat, Renault, Peugeot, Karsan, TOGG, Bosch, Cobra Güleryüz ve Akia otobüs fabrikaları Bursa'da bulunmaktadır. Aynı zamanda binek ve ticari araçların yan sanayi ve yedek parça fabrikalarının büyük kısmı Bursa'dadır. Bursa'nın otomotiv sanayisi bakımından Türkiye tarihinde bıraktığı izler dolayısıyla TOFAŞ tarafından şehir merkezine yapılan TOFAŞ Anadolu Arabaları Müzesi de kentin simgelerinden biri haline gelmiştir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bursa'da şimdilik bilinen en eski arkeolojik kalıntılar Yenişehir yakınlarındaki Menteşe Höyüğü ve Orhangazi yakınlarındaki Ilıpınar'dan bilinmektedir. Bu arkeolojik buluntu yerlerinin en eski tabakaları yaklaşık 7 bin yıllıktır. Bu tabakalardaki kültür, çanak çömleğin gelişmiş olarak ortaya çıktığı, mimarinin dörtgen planlı, bol miktarda ahşap destekli kerpiç kullanılarak inşa edilmiş yapılardan oluştuğu tabakalardır. Bursa'da David French, Mehmet Özdoğan ve Jacop Roodenberg'in arkeoloji ile ilgili çalışmaları tarih öncesiyle ilgili pek çok yeni bilgi ortaya koymuştur.[kaynak belirtilmeli]
Bursa ve civarında MÖ 4000'li yıllardan itibaren çeşitli yerleşimlerin olduğu saptanmıştır; fakat yöreye ait kesin bilgiler MÖ 700'lere dayanmaktadır. Homeros, bölgeden Mysia[1] olarak söz etmektedir. Günümüzde Bursa yöresinde Mysia yerleşmelerini anımsatan iki köy bulunmaktadır: Misi (Gümüştepe) ve Misebolu. Ayrıca Prof. Dr. Semavi Eyice, belgesel yönetmeni Tekin Gün yaptığı yüzey çalışmaları sırasında Kentin 14 km batısında, Çayırköyü’nün 1 km güneybatısındaki “Çayırköy Höyüğü’nün” boyutları da Demirtaş Höyüğü ile aynıdır. Burada bulunan seramik parçalarında gri, kırmızı, kahverengi ve siyah renkler hakimdir. Bulunan seramik parçalarının önemli kısmı elde yapılmış, çok azı ise çarkta yapılmıştır. Höyüğün en eski buluntusu MÖ. 2700-2500 yılına erken Bronz Çağı'na işaret etmektedir.[2]
Bursa, 1204-1261 yılları arasında İznik'e bağlıdır, genelde kale içinde kalmış, fazla büyüyememiştir.
Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Bursa'daki gayrimüslimler
Anadolu Selçuklu Devleti'nin zayıflayıp dağılmaya başlamasıyla kurulan Anadolu Beylikleri içinde zamanla gelişen Osmanlı Beyliği, çevredeki tekfurların arazilerini de alarak güçlenmiştir. Bursa, 1307 yılında Osman Bey tarafından kuşatılmış, uzun süren kuşatmadan sonra 6 Nisan 1326'da Osman Bey'in oğlu Orhan Bey tarafından alınmıştır. 1335 yılında başkent Bursa'ya taşınmış ve kentte büyük imar hareketleri yaşanmıştır.
Osmanlılar Bursa'yı aldıklarında kent sadece hisar içinden ibaretken, Orhan Gazi şehri hisarın dışına çıkararak Orhan Gazi Külliyesini kurdurtmuştur. Surlar dışında mevcut yerleşmeye yakın, hakim noktalarda cami, hamam, imarethane, darüşşifa, medrese gibi kamu yapıları inşa edilerek bu külliyelerin çevrelerinde konut alanları yaratılmış ve böylece bir yerleşme geleneği başlamıştır. Başkent, 1363 yılında (I. Murad Hüdavendigâr döneminde) Edirne'ye taşınmıştır. Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesinden sonra ise Bursa'nın faal rolü son bulmuş ve yönetim merkezi niteliğini kaybetmiştir.
Bursa'da Osmanlı Devleti hakimiyetinde, 1922 yılına kadar, Müslüman, Rum, Ermeni ve Yahudiler birlikte yaşamışlardır.
Tanzimat sonrası dönemde Hüdavendigâr Vilayeti merkezliği yapan Bursa'ya 1900'lü yılların başında Biga (merkezi Çanakkale), Bilecik, Kütahya, Karesi (Balıkesir), Karahisar (Afyon) sancakları bağlı bulunmaktaydı.
Millî mücadele dönemlerinde çeşitli ayaklanmaların yaşandığı Bursa, 8 Temmuz 1920 de Yunanlarca işgal edilmiş; Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nden sonra 11 Eylül 1922'de Türk birliklerince geri alınmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bursa, 1987 yılında çıkarılan 3391 sayılı kanun[3] ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta üç ilçe (Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım) Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin sınırlarına dahil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[4] Bu sınırlar içinde kalan 7 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.[4] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[5]
21 Ekim 2014 tarihinde, Bursa Valiliği ve Bursa Kültür Tanıtma Birliği tarafından Bursa şehir logosu tanıtılmıştır. Logo Bursa şehrinin markalaştırılması amacıyla tasarlanmıştır. Logoda Türk İslam sanatının bilinen motiflerinden olan çintemani desende lale motifi yer almaktadır.[6]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak, iklim bölgelere göre de değişiklik göstermektedir. Kuzeyde Marmara Denizinin yumuşak ve ılık iklimine karşılık güneyde Uludağ'ın sert iklimi ile karşılaşılmaktadır.
İlin en sıcak ayları Temmuz - Ağustos, en soğuk ayları ise Aralık- Ocak'tır. 52 yıllık gözlem süresi itibarı ile yıllık ortalama yağış miktarı 70,6 cm.dir. İlde ortalama nispi nem % 69 civarındadır.
 Bursa iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 23,8 | 26,9 | 32,0 | 36,2 | 36,5 | 41,3 | 43,8 | 42,2 | 39,6 | 37,3 | 31,0 | 27,3 | 43,8 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 9,6 | 10,9 | 13,7 | 18,8 | 23,7 | 28,4 | 30,8 | 31,0 | 27,2 | 21,7 | 16,4 | 11,7 | 20,3 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 5,4 | 6,3 | 8,4 | 12,8 | 17,6 | 22,1 | 24,6 | 24,3 | 20,1 | 15,2 | 10,7 | 7,4 | 14,5 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 1,7 | 2,2 | 3,6 | 7,1 | 11,2 | 14,9 | 17,2 | 17,1 | 13,6 | 9,9 | 6,0 | 3,5 | 9,0 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −19,2 | −16,8 | −10,5 | −3,1 | 0,9 | 4,0 | 9,0 | 8,6 | 4,4 | −1 | −5,4 | −16,3 | −19,2 |
| Ortalama yağış (mm) | 87,6 | 74,6 | 69,7 | 63,4 | 44,3 | 34,3 | 15,3 | 15,7 | 39,5 | 68,8 | 78,5 | 103,4 | 695,1 |
| Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[7] | |||||||||||||
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu veriler Bursa ilinin şehir merkezinin nüfus verileridir. İl nüfusu için Bursa (il) sayfasına bakınız.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[8] | 127.251 | 61.690 | 65.561 |
| 1935[9] | 140.944 | 72.187 | 68.757 |
| 1940[10] | 149.008 | 77.598 | 71.410 |
| 1945[11] | 161.047 | 85.919 | 75.128 |
| 1950[12] | 183.745 | 103.812 | 79.933 |
| 1955[13] | 212.008 | 128.875 | 83.133 |
| 1960[14] | 266.884 | 153.866 | 113.018 |
| 1965[15] | 306.753 | 211.644 | 95.109 |
| 1970[16] | 379.484 | 275.953 | 103.531 |
| 1975[17] | 465.657 | 346.103 | 119.554 |
| 1980[18] | 607.221 | 445.113 | 162.108 |
| 1985[19] | 748.358 | 612.510 | 135.848 |
1987 yılında Bursa büyükşehir statüsü kazanıp il merkezinde yeni ilçeler kurulmuştur. Bu yıldan itibaren il merkezi nüfusu aşağıdaki gibidir.
| Yıl | Nüfus | İlçeler |
|---|---|---|
| 1990[20] | 834.576 | Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım |
| 2000[21] | 1.194.687 | Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım |
| 2007[22] | 1.431.172 | Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım |
| 2008[23] | 1.813.452 | Gürsu, Kestel, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gemlik, Mudanya |
| 2009[24] | 1.854.295 | Gürsu, Kestel, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gemlik, Mudanya |
| 2010[25] | 1.905.570 | Gürsu, Kestel, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gemlik, Mudanya |
| 2011[26] | 1.948.744 | Gürsu, Kestel, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gemlik, Mudanya |
| 2012[27] | 1.983.780 | Gürsu, Kestel, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gemlik, Mudanya |
2004 yılında çıkarılan kanun nedeniyle il merkezinde olmayan Gemlik ve Mudanya ilçeleri de büyükşehir sınırlarına girmiş olup 2008-2012 yılları arasındaki nüfus verilerine Gemlik ve Mudanya da dahil edilmiştir. 2012 yılında ise ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir.
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
2007 yılı nüfus sayımı resmî kesin sonuçlarına göre Türkiye'nin 4. büyük kentidir. Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan ekonomide yükselen kentler sıralamasında Bursa 300 şehir arasında İstanbul'un ardından 4. sırayı aldı. Aynı listede Türkiye'den İstanbul ve Bursa dışında İzmir 2 ve Ankara 9. sırada yer almıştır.[28]
Bursa; otomotiv, tekstil, makine ve gıda sanayi sektörlerinde söz sahibidir. Tarihte ilk havlu üretiminin Bursa'da gerçekleştiği söylenir.[kaynak belirtilmeli] Hâlen de havlu üretimi ve ihracatı gerçekleştirilir. İpek üretimi ve bıçakçılık Bursa'nın eskiden dünyaca tanınmasını sağlamasına rağmen şu anda bitme noktasına gelmiştir.
1961 yılında kurulan Türkiye'nin ilk organize sanayi bölgesi Bursa Organize Sanayi Bölgesi ile daha sonra oluşan Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi ve özellikle İzmir ve Ankara yollarının çevresi Bursa'da sanayileşmenin yoğun olduğu yerlerdir. Kaplıcaları, Uludağ'ı, İskender Kebabı, Kestane Şekeri, İnegöl Köftesi, Şeftalisi, Havlusu ile meşhurdur.
Türkiye'nin ilk zeytinyağı laboratuvarı Bursa'ya kurulmuştur.[29]
Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]
- Otomotiv sanayi
Bursa'da otomotiv sanayi kuruluşları, otomobil, otobüs, metro, hafif metro ve tramvay vagonları ve bunlara ait yedek parçaların imalatını yapmakla birlikte, yurt içine ve yurt dışına satış yapmaktadır. Fiat (TOFAŞ),Togg, Renault, Bosch fabrikaları ve bu fabrikalara parça sağlayan diğer fabrikalar sayesinde Bursa önemli bir otomotiv kentidir. Şehrin göç almasındaki en büyük etkenlerin başında bu fabrikalar gelir.
- Mobilya sanayi
İnegöl İlçesinde Organize sanayi bölgesinde faaliyet göstermektedir. Ayrıca İnegöl ilçesinde sadece mobilya üzerine satış yapan İnegöl Mobiliyum AVM bulunmaktadır.
- Tekstil sanayi
Türkiye'deki birçok yerli tekstil markasının fabrikaları ve Bursa Uluslararası Tekstil Ve Ticaret Merkezi Bursa'da bulunmaktadır. Ayrıca tekstil sanayi olarak da Türkiye'nin en gelişmiş şehirlerinden biri konumundadır.
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
| Konum | Türkiye |
| Kriter | Kültür: i, ii, iv, vi |
| Referans | 1452 |
| Tescil | 2014 (38. oturum) |
| Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
2000'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen[30] Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu, 2014'te ise Dünya Mirası olarak tescil edildi.[31]
Türkiye'nin ilk tekstil müzesi Bursa'dadır.[32][33]
Uluslararası Bursa Festivali 1962 yılından beri, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı'nın (BKSTV) koordinasyonunda düzenleniyor. Bursa Bölge Senfoni Orkestrası, temeli 1997 yılında atıldı.[34] Bursa Botanik Parkı, 1998 yılında hizmete açılmıştır. Bursa Hayvanat Bahçesi, 1998 yılında hizmete açılan Avrupa standartlarındaki hayvanat bahçesidir.
Sanat[değiştir | kaynağı değiştir]
Karagöz Gölge oyunu, tarihte Bursa'nın Türk kültür yaşamına kazandırdığı en önemli etkinliklerden birisidir. Cumhuriyet tarihinin ilk modern sinema-tiyatro-konser salonları arasında yer alan Tayyare Kültür Merkezi, mimar Arif Hikmet Koyunoğlu'nun projesi doğrultusunda Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) tarafından yaptırılmış ve 1932 yılında Bursa'da hizmete açılmıştır. Bursa Devlet Tiyatrosu 1957 yılında kuruldu. Bursa Devlet Türk Sanat Müziği Korosu 1991 yılında kurulmuştur. Kültür Bakanlığı’na bağlıdır.
- Halk oyunları
Kılıçkalkan, yörenin ünlü halkoyunudur. Bunun yanı sıra Uludağ yöresi Türkmen oyunları olan Güvende, Sekme, Çiftetelli, Düz Oyun, Büyük Oyun ilgi çekicidir.
Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bursa Kebabı (İskender Kebap)
- Kestane Şekeri
- Tirilye Zeytini
- Gemlik Sofralık Zeytini
- Kemal Paşa Tatlısı
- Sütlü Bursa Helvası
- İnegöl Köfte
- Ciğer Sarma
- Mağlıç Peyniri
- Mihaliç Peyniri
- Pideli Köfte
- Cevizli Lokum
- Kaymaklı Ekmek Kadayıfı
- Cantık
- Tahinli pide
- Muradiye Çorbası
Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tirilye
- Çarşılı Köprü Irgandı[35]
- Uluabat Gölü
- Somuncu Baba Türbesi
- Ulu Cami
- Emir Sultan Camii
- Yeşil Türbe
- Tarihi Çınar
- Ağlayan Çınar
- Bursa Kalesi
- Oylat
- Keramet Su Kaplıcası
- Suuçtu Şelalesi
- Alışveriş merkezleri ve hipermarketler
- AS Merkez (Yalova Yolu Caddesi)
- Anatolium (Yalova Yolu Caddesi, Bursa Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
- Korupark (Mudanya Caddesi, Emek Kavşağı)
- Zafer Plaza (Cemal Nadir Caddesi)
- Kent Meydanı AVM (Kıbrıs Şehitleri Caddesi)
- Carrefoursa AVM (İzmir Bulvarı, Orhaneli Kavşağı)
- Carrefoursa Hipermarket (x2) (Anatolium AVM - CarrefourSA AVM)
- Carrefoursa (x3) (Kent Meydanı AVM - Nalbantoğlu - Bademli)
- Nilpark (İzmir Bulvarı, Orhaneli Kavşağı)
- Özdilek AVM (x3) (Geçit - Yalova Yolu Caddesi - İzmir Yolu Caddesi)
- Özdilek Hipermarket (x7) (Gürsu-Kaplıkaya - Ataevler - İnegöl - Gemlik - Özlüce - Mudanya)
- Koçtaş (x3) (Korupark AVM (Korupark'taki Fix denilen bir küçük mağazaları) - Yalova Yolu Caddesi - CarrefourSA AVM)
- Metro (x2) (Yalova Yolu Caddesi - İzmir Bulvarı)
- Meridyen Avm(Unlu Cadde - Heykel)
- İnegöl AVM (İnegöl Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
- 5M Migros (İnegöl - Korupark AVM).